komuniści

KO – Kontakt Osobowy, OZI – Osobowe Źródło Informacji

1. [SB] kategoria współpracy z SB, polegająca na świadczeniu pomocy jednostkom pionów „B” (obserwacja), „W” (kontrola poczty) i „T” (środki techniki operacyjnej, tj. podsłuch, podgląd itd.) SB. OZ były werbowane i rejestrowane na zasadach właściwych dla tajnych współpracowników, ponieważ same nie były osobowymi źródłami informacji w sensie ścisłym, zakładano im jedynie teczkę personalną. OZ definiowano jako „[…] osoby współpracujące […] w zakresie wykonania przedsięwzięć technicznych i zabezpieczenia konspiracji p[odsłuchu] p[okojowego] i p[odsłuchu] t[elefonicznego]”; była zazwyczaj pracownikiem urzędu poczty, telegrafu i telefonu, która ze względu na dostęp do pomieszczeń pocztowych oraz instalacji telefonicznych i łącznościowych mogła w sposób nie zdradzający udziału SB świadczyć pomoc w zdobywaniu informacji, przechwytywaniu korespondencji, zakładaniu instalacji podsłuchowych. OZ mogli również być pracownicy hoteli itp. zakładów, którzy umożliwiali funkcjonariuszom jednostek pionu „B” SB prowadzenie obserwacji; inna stosowana nazwa to pracownik zaufany (PZ). M. Komaniecka, Osobowe źródła informacji w technice operacyjnej, w: „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989”, nr 1(5)2007. 2. [WSW] – kategoria współpracy z WSW, odpowiadająca w praktyce SB kategorii kontaktu operacyjnego, obywatelskiego, poufnego itp. Wg Instrukcji WSW 1984, OZ oficerowie WSW mieli wybierać „wśród stanu osobowego ochranianych jednostek wojskowych i w ich otoczeniu w celu zapewnienia dopływu informacji o zdarzeniach i zjawiskach stanowiących przedmiot zainteresowania kontrwywiadu, do uzyskania których nie zachodzi konieczność angażowania tajnych współpracowników”; wg dalszych postanowień Instrukcji WSW 1987, dopuszczano „[…] możliwość angażowania OZ do wykonywania pomocniczych zadań w wyjaśnianiu materiałów wstępnych i prowadzeniu spraw operacyjnych”. OZ WSW były zatem współpracownikami o formalnie niższym stopniu zaangażowania w pracę operacyjną WSW. Wg Instrukcji WSW 1984 do OZ nie mieli zaliczać się „dowódców jednostek wojskowych, ich zastępców, oficerów politycznych i innych osób, z którymi oficerowie kontrwywiadu utrzymują kontakty z racji zajmowanych przez nich stanowisk”. OZ nie były rejestrowane, relacje OZ z WSW nie były formalizowane za pomocą deklaracji (zobowiązania do współpracy), nie tworzono także odrębnych akt OZ, lecz ich doniesienia włączano do odpowiednich teczek rozpracowań operacyjnych, teczek obiektów (tamże umieszczano również wykaz OZ wykorzystywanych do obserwacji obiektu) i teczek zagadnieniowych. Faktycznie kategoria o.z. służyła nie tylko wynikającym z zapisów Instrukcji WSW 1984 celom, ale również utrzymywaniu agentury wśród osób, których werbowania instrukcja zakazywała bądź nakładała na ich werbunek ograniczenia (tajny współpracownik 2.). Instrukcja WSW 1984, §47; W. Sawicki, Osobowe źródła informacji w technice operacyjnej, w: „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989”, nr 1(5)2007.

https://inwentarz.ipn.gov.pl/slownik?znak=O#118